محمد رضوانی‌فر، رئیس کل گمرک جمهوری اسلامی اعلام کرد در شش ماه نخست سال ۱۴۰۳، حدود ۴۳ تُن شمش طلا به ارزش ۲/۵ میلیارد دلار به کشور وارد شده است. این میزان واردات طلا ۶ برابر نیمه نخست سال ۱۴۰۲ است. آیا ۶ برابر شدن واردات طلا، واکنشی است به هجوم بی‌سابقه به بازار طلا در ۱۳ صفر؟
گمرک جمهوری اسلامی اعلام کرده است از فروردین تا شهریور ماه سال ۱۴۰۳، مجموعا ۴۲/۸ تن شمش طلا به ارزش دو و نیم میلیارد دلار به کشور وارد شده است. این در حالی‌است که در شش ماه نخست سال ۱۴۰۲، تنها ۷/۳ تن شمش طلا به ارزش ۴۶۶ میلیارد دلار به کشور وارد شده بود.
این دو رقم نشان می‌دهد واردات طلا در شش ماهه نخست سال ۱۴۰۳ نسبت به مدت مشابه در سال پیش، از نظر وزن نزدیک به ۶ و از نظر ارزش نزدیک به ۵ برابر افزایش یافته است.
به گفته رضوانی‌فر، ۹۶/۸ درصد شمش‌های طلا در این مدت از طریق فرودگاه «امام خمینی» و باقی این واردات هم از مبادی گمرکی باشماق، تبریز، مشهد، فرودگاه اصفهان، پیرانشهر و یزد ترخیص شده‌اند.
پیش از این، تلاش‌هایی برای رفع تعهد ارزی صادر کنندگان از طریق واردکردن طلا به جای ارز و ارائه آن به مرکز مبادله ارز و طلای ایران انجام گرفته بود. با این وجود در مسیر انجام این مصوبه موانعی هم به وجود آمد.
در خرداد ماه ۱۴۰۳، اداره رسیدگی به تعهدات صادراتی و وارداتی بانک مرکزی با صدور ابلاغیه‌ای به مرکز مبادله ارز و طلای ایران، اعلام کرد این مرکز باید از عرضه طلای وارداتی از سوی صادرکنندگان پتروشیمی، فولاد، فلزات اساسی رنگین و فرآورده‌های نفتی به منظور رفع تعهد ارزی این صادرکننده‌ها خودداری نماید.
عمده صادرات غیرنفتی جمهوری اسلامی را همین اقلام تشکیل دادند.
سابقه بزرگ‌نمایی ذخایر طلا
در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد اعلام ذخایر طلای بانک مرکزی جمهوری اسلامی و جزئیات واردات آن به بهانه تحریم‌ها متوقف شد.
محمود بهمنی، رئیس کل بانک مرکزی در دوره احمدی نژاد در سال ۱۳۹۰ میزان ذخایر طلای کشور را ۵۰۰ تن اعلام کرد، رقمی عجیب که همان زمان هم قابل پذیرش نبود. بعدها با تغییر دولت در سال ۱۳۹۲ و روی کار آمدن حسن روحانی، در سال ۱۳۹۵ مشخص شد در سال ۱۳۹۰، ذخیره طلای بانک مرکزی تنها ۴۵ تن بوده است و بهمنی رقمی حدودا ۱۰ برابر رقم واقعی را اعلام کرده است.
۱۱ تیرماه ۱۴۰۳ هم محمدرضا فرزین، از مدیران اقتصادی دوران ریاست جمهوری احمدی‌نژاد، که ابراهیم رییسی او را به سمت ریاست کلی بانک مرکزی منصوب کرد، بدون اشاره به میزان ذخایر طلای بانک مرکزی، گفت: « یکی از اهداف اصلی بانک مرکزی افزایش ذخایر ارزی است و با اطمینان می‌توان گفت که ذخایر آزاد ارزی و ذخایر طلا در حال افزایش است. »
ماجرای ۱۳ صفر ۱۴۰۳
مرداد ماه ۱۴۰۳، در اتفاقی بی‌سابقه، برخی سلبریتی‌ها در فضای مجازی به صورت هماهنگ شروع به تبلیغ شایعه خوش یمنی خرید طلا در ۱۳ ماه قمری «صفر» کردند.
اقدامی که برخی آن را سازماندهی شده و مرتبط با جمهوری اسلامی دانستند. در پی این تبلیغات، سطح هجوم مردم به بازارهای طلا به حدی بود که محمد کشتی‌آرای، نایب‌رییس ۷۵ ساله اتحادیه طلا و جواهر ایران گفت در ۶۴ سالی که در بازار فعالیت داشته، شاهد چنین پدیده‌ای نبوده است.
آمار مشخصی از حجم طلای خریداری شده در آن روز ارائه نشده است، اما در صورتی که آمار رییس کل گمرک، واقعی باشد، شاید یکی از دلایل آن هجوم در ۱۳ صفر روشن شده باشد.
در صورتی که آمار اعلامی از سوی رییس کل بانک مرکزی واقعیت داشته باشد و از جنس گفته‌های بهمنی در سال ۱۳۹۰ برای تایید ادعای رئیس کل فعلی بانک مرکزی نباشد، شاید این آمار پاسخی به چرایی هجوم بی سابقه مردم به بازار طلا در «۱۳ صفر» باشد.
به خصوص آن‌که شرکت‌ها و اشخاص مورد اعتماد جمهوری اسلامی، برای دور زدن تحریم‌ها از طلا به جای ارز در معاملات خود استفاده می‌کنند و شاید بخشی از آن را برای تامین مالی با شایعه «۱۳ صفر» در بازار به قیمت مناسب تبدیل کرده باشند.
به این ترتیب، صاحبان آن ۴۲/۸ تن طلا، احتمالا توانستند در آن هجوم برای خرید، بخشی از طلای وارد شده را به فروش برسانند.
سابقه معامله با شمش طلا به جای ارز
۱۷ بهمن ۱۴۰۲ یک گروه هکری با هک سرورهای تندر صحرا، تصویری از یک سند مالی را منتشر کرده که نشان داد این شرکت که در زمینه صنایع پهپادی با روسیه همکاری داشته معاملات خود را به جای دلار یا هر ارز دیگری با شمش طلا انجام داده است.
سابقه معاملات این چنینی محدود به جنگ اوکراین و معاملات پهپادی با روسیه نیست.
آذرماه سال ۱۳۹۴، «طلا» موضوع چهاردهمین دادگاه بابک زنجانی، متهم اقتصادی مشهور دوران ریاست جمهوری احمدی‌نژاد بود.
در آن جلسه، قاضی دادگاه از زنجانی درباره خرید ۱/۵ تن طلا از آفریقا توضیح خواست. زنجانی در پاسخ به قاضی گفت با هماهنگی رییس کل وقت بانک مرکزی قرار بود ۱/۵ تن طلا از دو نفر به نام‌های «آقای میم» و «آقای الف» خریداری و به کشور وارد شود.
زنجانی افزود طلاهای خریداری‌شده در ترکیه توقیف شده و پس از رفع توقیف به دبی منتقل شده اما در دبی متوجه شدند روی شمش‌ها اکریل پاشیده شده و طلاها تقلبی بودند.