سلامت روابط انسانی یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده کیفیت زندگی است. کارشناسان و متخصصان حوزه روان‌درمانی با مطالعه و بررسی روابط انسانی، شاخص‌ها و معیارهایی را برای تشخیص روابط سالم از ناسالم ارائه کرده‌اند که می‌تواند راهگشای افراد در ارزیابی و بهبود روابطشان باشد.
آی‌نیوز در گفت‌وگو با کارشناسان و درمان‌گران حوزه روابط، به بررسی معیارهای یک رابطه سالم و پایدار و شناسایی نشانه‌های هشدار‌دهنده در روابط پرداخته است.
نشانه‌های یک رابطه سالم و پویا
صمیمیت و کشش در رابطه
با وجود کاهش طبیعی شور اولیه در روابط بلند‌مدت، حفظ صمیمیت و کشش متقابل برای پویایی رابطه ضروری است.
ربکا اسپارکس، روان‌درمان‌گر، کم‌رنگ شدن جاذبه و کاهش تماس فیزیکی را از عوامل اصلی شکست روابط می‌داند و بر اهمیت حفظ جذابیت فیزیکی، مهربانی و صمیمیت تاکید می‌کند.
لمس فیزیکی، از آغوش گرفتن تا گرفتن دست یکدیگر، با تقویت احساس عشق و امنیت، پیوند عاطفی را مستحکم می‌کند.
دکتر دوفار-پوتیوال پیشنهاد می‌کند زوج‌ها حرکات محبت‌آمیز را در زندگی روزمره بگنجانند و از «پنج زبان عشق»، شامل کلمات تاییدکننده، خدمات، هدایا، زمان باکیفیت و لمس فیزیکی، برای ابراز موثر محبت استفاده کنند.
کیت مویل، درمان‌گر حوزه سلامت جنسی، بر اهمیت کیفیت رابطه جنسی نسبت به کمیت آن تاکید می‌کند.
او معتقد است تقویت رابطه جنسی فراتر از عمل فیزیکی است و احساس مورد توجه بودن و نزدیکی عاطفی در این رابطه اهمیت بیشتری دارد.
وقت گذراندن با یکدیگر
به گفته اسپارکس، در روابط سالم، زوج‌ها حتی با وجود زندگی مشترک، همچنان مشتاق گذراندن وقت با یکدیگر هستند اما در دنیای پرمشغله امروز، اختصاص زمان باکیفیت به شریک زندگی اغلب به فراموشی سپرده می‌شود.
دکتر دوفار-پوتیوال برای تقویت رابطه، برنامه‌ریزی قرارهای منظم و ایجاد لحظاتی بدون حضور صفحات نمایش را پیشنهاد می‌کند.
جان گاتمن، زوج‌درمان‌گر برجسته، چهار الگوی رفتاری مخرب یا «چهار عامل مرگ رابطه» را معرفی می‌کند: انتقاد مخرب، حالت تدافعی، تحقیر و کناره‌گیری عاطفی.
او تاکید می‌کند که برای حفظ سلامت رابطه، باید این رفتارهای منفی را شناسایی و با تعاملات مثبت جایگزین کرد.
حمایت و تشویق متقابل در رابطه
یک شریک زندگی خوب، مانند مربی شخصی شما عمل می‌کند.
دکتر دوفار-پوتیوال معتقد است شریک زندگی باید عزت نفس شما را تقویت و انگیزه رشد شخصی‌تان را تحریک کند.
احساس حمایت شدن از سوی شریک زندگی نه تنها پیوند عاطفی را مستحکم می‌کند بلکه رضایت کلی از زندگی را نیز افزایش می‌دهد.
به گفته اسپارکس، در یک رابطه سالم، هر دو طرف باید فعالانه از یکدیگر در زمینه‌های مختلف، از تعهدات شغلی گرفته تا مسئولیت‌های خانوادگی و اجتماعی حمایت کنند، حتی اگر این فعالیت‌ها نیازمند صرف زمان جداگانه باشند.
زوج‌های موفق نسبت به فعالیت‌ها و دستاوردهای یکدیگر علاقه نشان می‌دهند و به آن‌ها افتخار می‌کنند.
این حمایت می‌تواند به شکل‌های مختلفی مانند آشنایی با همکاران شریک زندگی، شرکت در فعالیت‌های مورد علاقه او و نشان دادن کنجکاوی نسبت به دغدغه‌هایش بروز کند.
احترام متقابل، کلید رابطه‌ای پایدار
دکتر دوفار-پوتیوال معتقد است احترام به مرزها، دیدگاه‌ها و احساسات یکدیگر برای داشتن رابطه‌ای متعادل ضروری است. این احترام متقابل، به رابطه‌ای برابر و دور از بازی‌ها و کشمکش‌های قدرت می‌انجامد.
در یک رابطه سالم، هر دو طرف باید احساس ارزشمندی کنند و با آن‌ها منصفانه رفتار شود. هیچ‌کدام نباید خود را برتر یا کم‌تر از دیگری بداند.
به گفته اسپارکس، رابطه شاد، نیازمند احترام به استقلال فردی نیز هست.
در حالی که زوج‌های سالم می‌توانند به یکدیگر تکیه کنند، باید استقلال عاطفی کافی نیز داشته باشند تا هر یک بتوانند روی پای خود بایستند.
حل سازنده تعارض‌ها
هر رابطه‌ای با چالش‌هایی روبه‌رو می‌شود اما آنچه نشان‌دهنده پایداری رابطه است، تعهد زوج به حل سالم اختلافات و مشکلات است.
دکتر دوفار-پوتیوال توضیح می‌دهد که حل موثر اختلافات به درک عمیق‌تر یکدیگر می‌انجامد.
او پیشنهاد می‌کند زوج‌ها پیش از بروز اختلاف، قواعد پایه‌ای را تعیین کنند؛ مانند خودداری از توهین شخصی و موافقت برای وقفه در بحث زمانی که احساسات بر منطق غلبه می‌کند.
هارویل هندریکس، «روش گفت‌وگوی ایماگو» را برای حل اختلاف‌ها پیشنهاد می‌کند.
در این روش، زوج‌ها یاد می‌گیرند به جای واکنش سریع، ابتدا به دقت به حرف‌های یکدیگر گوش دهند، برداشت خود را بازگو کنند تا از درک درست مطمئن شوند و سپس با هم‌دلی به احساسات یکدیگر پاسخ دهند.
احساس امنیت و آزادی در بیان خود
دکتر کیسی راس معتقد است یکی از نشانه‌های اصلی یک رابطه سالم، احساس راحتی در بیان خود، بدون نگرانی از قضاوت شدن است.
به گفته او، وقتی فرد احساس کند که دیده و شنیده می‌شود و می‌تواند خود واقعی‌اش باشد، این امر به طور طبیعی منجر به احساس شادی و امنیت خاطر می‌شود.
در همین راستا، دکتر دوفار-پوتیوال راهکارهای عملی برای تقویت این فضای امن را ارائه می‌دهد.
دوفار-پوتیوال بر اهمیت پرسش‌های باز و تمرین گوش دادن فعال تاکید می‌کند.
به باور او، ارتباط موثر باعث تقویت اعتماد و درک متقابل می‌شود و وقتی زوج‌ها در به اشتراک گذاشتن افکار و احساسات خود احساس امنیت کنند، صمیمیت عاطفی میان آن‌ها عمیق‌تر می‌شود.
اعتماد
اعتماد عنصری است که با گذر زمان شکل می‌گیرد. گرچه در ابتدای رابطه ممکن است اعتماد کامل وجود نداشته باشد اما راه‌هایی برای تقویت آن وجود دارد.
به گفته دکتر کیسی راس، اعتماد زمانی شکل می‌گیرد که بتوانیم روی حضور کسی حساب کنیم.
او توضیح می‌دهد که «گوش دادن بدون قضاوت و همراهی در لحظات سخت»، پایه‌های اعتماد را محکم می‌کند.
به اشتراک گذاشتن صادقانه افکار، دیدگاه‌ها و نگرانی‌ها و پرهیز از پنهان‌کاری، رابطه را مستحکم می‌کند.
در چنین فضای امنی، افراد می‌توانند آزادانه احساسات و افکار پیچیده خود را مطرح کنند که این خود به تقویت بیشتر اعتماد می‌انجامد.
۱۰ نشانه رابطه‌ای که دوام نمی‌آورد
کم‌اهمیت شمردن وقت گذراندن با یکدیگر
زمانی که زوج‌ها برای یکدیگر وقت کافی نمی‌گذارند و فعالیت‌های انفرادی را به وقت‌گذرانی مشترک ترجیح می‌دهند، رابطه در معرض خطر قرار می‌گیرد.
این غفلت از ارتباط صمیمانه، حتی با وجود مشغله‌های روزمره، می‌تواند آسیب‌های جدی به رابطه وارد کند.
بی‌علاقگی به یکدیگر
بی‌توجهی به دستاوردها، فراموش کردن قرارهای مهم و تحقیر علایق طرف مقابل، نشانه‌های آشکار بی‌علاقگی هستند.
این رفتارها به تدریج باعث ایجاد شکاف عاطفی میان زوج‌ها شده و پایه‌های رابطه را سست می‌کنند.
اجتناب از برنامه‌ریزی برای آینده
وقتی زوج‌ها از صحبت درباره برنامه‌های مشترک طفره می‌روند و چشم‌انداز مشترکی برای آینده ندارند، می‌تواند نشان‌دهنده عدم تعهد جدی به رابطه باشد.
بی‌میلی به برنامه‌ریزی برای آینده، اغلب ریشه در تردید نسبت به تداوم رابطه دارد.
ناتوانی در مدیریت اختلاف‌ها
این مشکل می‌تواند به دو شکل بروز کند: دعواهای مکرر بر سر مسائل کوچک یا اجتناب کامل از هر گونه اختلاف‌نظر.
هر دو حالت نشان‌دهنده ناتوانی در حل سازنده مشکلات است و می‌تواند به انباشت نارضایتی‌های حل‌نشده بینجامد.
تلاش یک‌طرفه
زمانی که یکی از طرفین بیشتر از دیگری برای حفظ رابطه تلاش می‌کند، نه تنها تعادل رابطه به هم می‌خورد، بلکه فرد تلاش‌گر نیز احساس نادیده گرفته شدن می‌کند.
این عدم توازن می‌تواند به خستگی عاطفی و سرخوردگی منجر شود.
انتقاد مخرب
انتقادهای مداوم و غیرسازنده، کاهش احترام متقابل و تضعیف اعتماد به نفس طرفین، از جمله الگوهای ارتباطی مخرب هستند.
این الگوها فضای امن و حمایت‌گر رابطه را از بین می‌برند.
کاهش مهرورزی در رابطه
کاهش ابراز محبت فیزیکی و عاطفی، عدم درک نیازهای عاطفی یکدیگر و نادیده گرفتن زبان‌های عشق طرف مقابل، نشانه‌های کم‌رنگ شدن صمیمیت در رابطه هستند.
این وضعیت می‌تواند به تنهایی عاطفی و احساس جدایی منجر شود.
احساس ناامنی در رابطه
حسادت افراطی و احساس ناامنی مداوم در رابطه، از نشانه‌های بارز مشکلات اعتماد هستند.
نبود شفافیت و صداقت، این مشکل را عمیق‌تر کرده و می‌تواند به بی‌اعتمادی مزمن تبدیل شود.
رفتارهای کنترل‌گرایانه
دستکاری عاطفی، کنترل افراطی رفتار طرف مقابل و تهدید، از جمله رفتارهای کنترل‌گرایانه هستند.
این رفتارها که گاهی به اشتباه نشانه عشق تلقی می‌شوند، می‌توانند به سوءاستفاده عاطفی منجر شوند.
احساس ناکامی و در جا زدن
وقتی نیازها و آرزوهای افراد در رابطه برآورده نمی‌شود و احساس پیشرفت وجود ندارد، ممکن است آن‌ها برای یافتن رضایت به خارج از رابطه روی آورند.
این احساس در جا زدن می‌تواند به اندازه تعارض‌های آشکار برای رابطه مخرب باشد.
این نشانه‌ها به طور معمول به تدریج ظاهر می‌شوند و شناخت به موقع آن‌ها می‌تواند به افراد کمک کند تا پیش از عمیق‌تر شدن مشکلات، برای بهبود رابطه خود اقدام کنند.